Kritische topman NVWA noemt voedselketen 'schijnveilig' - retailers moeten meer verantwoordelijkheid nemen

Hij vraagt zich af hoe producten zoals lasagna met paardenvlees in de supermarkten terecht komt. 'Wat zijn de kwetsbare kanten van de voedselketen? Dat zijn volgens ons:
1. de ketenstructuur;
2. de traceerbaarheid;
3. de kwaliteitssystemen; en
4. de prijzen.'

Hij geeft enkele voorbeelden waaruit deze kwetsbaarheden blijken. Zo onderzocht de NVWA een hamburger van een a-merk waar vlees afkomstig van tien slachterijen inzat. Een tikje veel. Terugblikkend op het paardenvleesschandaal zegt Paul: ‘we vonden het vlees van één frauderende middelgrote uitsnijderij uiteindelijk terug bij 7000 vleesverwerkende en vleesverkopende bedrijven.’ Recentelijk haalde hij dertien producten uit supermarktschappen, waar na onderzoek bleek dat er niet in zat wat op het etiket stond en omgekeerd. Er bleken 200 bedrijven bij de producten betrokken. Als je voedsel niet kan traceren, hoe kun je dan recallen, vraagt de NVWA-inspecteur zich af. 'Er is nog veel werk aan de winkel. De consument moet op het etiket kunnen vertrouwen. Wordt vervolgd, hierover wil ik met u in de zaal, de levensmiddelenbranche, later graag in gesprek.'

Certificaat te koop
Ook blijken diverse keurmerken gewoon te koop. Zo geeft Paul niks om het zogenaamde BRC-certificaat (British Retail Consortium, red.). Paul: ‘zoiets kun je kopen. Alle fraudeurs waar wij mee te maken kregen hadden allemaal zo’n certificaat. Ik schrik dan ook als een Nederlandse inkoper mij vertelt dit certificaat goed genoeg te vinden en geen eigen onderzoek meer laat instellen. Ook VKI-formulieren waarop moet staan of slachtvee medicijnen heeft gebruikt worden vaak onvolledig of onjuist ingevuld. Dat blijkt als we de geleverde medicijnen van een dierenarts bijvoorbeeld leggen naast wat er op een formulier staat. Toen we opmerkelijk vaak dezelfde handtekening tegenkwamen, bleek een chauffeur die formulieren maar steeds te hebben afgetekend. Die wist van niks.’

Prijsinstrument kan kwaliteit ondermijnen
De supermarktoorlogen en de focus op de P van prijs, hebben fraude in de hand gewerkt, stelt Paul. 'Te goedkoop is een risico. Uit huis-aan-huiskrantjes kan ik zelf al afleiden dat soms onder de marktprijs wordt ingekocht en verkocht. Wat is dan als retailer je verantwoordelijkheid? Dat geldt ook voor voedselproducenten en boeren. Als je veevoer voor bodemprijzen inkoopt, kan er wel eens iets mis zijn. Zo kwamen we na een voedselschandaal achter een partij veevoer uit de Balkan die onderweg al tien keer voor bodemprijzen was verhandeld. Een handelaar met 900 BV's die we tegen kwamen doet ook wel een belletje rinkelen.'

Vion-topman reageert
Vion-topman Tom Heidman die als vleesverwerker momenteel veel werk maakt van transparantie en een streep zet onder het te gemakkelijk 'vinkjes zetten', stelt vanuit de zaal dat een discussie over de financiële consequenties van een transparantere vleesketen branchebreed gevoerd worden. En transparantie kan de vleesprijs een tikje verhogen, daar moeten de retailinkopers dan ook open voor staan. 'Transparantie mag geen concurrentievoordeel zijn, maar moet een algehele voorwaarde zijn. Wij zijn niet in staat om op een omzet van €5 miljard één procent rendement te draaien. De beloning voor de transparantie is er nog niet.’ CBL-voorzitter Bert Roetert vult aan dat het product gewoon goed moet zijn. Dat hoeft volgens hem niet eens prijsafhankelijk te zijn. Inspecteur Paul: 'we zijn een handelsland. En handel begint bij een goede boekhouding. We willen alles verwaarden, maar soms moet je wat weggooien. Echter de harde competatieve foodmarkt houdt echt matschappelijk verantwoord ondernemen tegen, signaleren wij. Ik zie nauwelijks verbetering.'

Toch een branche om trots op te zijn
Hierop blijkt het EFMI-onderzoek dat vervolgens wordt gepresenteerd onder de naam 'Een kwestie van vertrouwen' goed aan te sluiten. Hieruit blijkt ondermeer dat consumenten voedselveiligheid en kwaliteit het belangrijkste vinden. 43 procent van de respondenten vindt de voedselveiligheid de verantwoordelijkheid van de voedselproducten, 30 procent die van de NVWA en ook 30 procent die van de supermarkten. In grote lijnen deugt er ook een hoop wel en heeft Nederland uiteindelijk een retaillandschap om trots op te zijn, zegt inspecteur Paul tenslotte. 'Maar alles draait om vertrouwen. We moeten elkaar scherp houden, open en eerlijk zijn.' Hij grapt en krijgt de lachers in de zaal op zijn hand: 'een gezond iemand is iemand die niet voldoende onderzocht is.'  Over vijf jaar verwacht de NVWA-topman, net als CBL-voorzitter Bert Roetert en EFMI-onderzoeker professor Laurens Sloot die samen in een panel zaten, dat niet de prijs maar de kwaliteit belangrijker zal zijn voor de consument. Zo krijgt deze kritische lezing, waarvan het podium bieden van moed en wil tot zelfreflectie door het CBL getuigt, toch een eensgezind besluit. (PvWK)


Beeld van de CBL Haringparty op het Kurhaus-terras. Het tonnetje kwam van Ouwehand.