De grote bek is zó 2016

Een wiskundeleraar op de technische school die ik als tiener bezocht, zei een hekel te hebben aan lawaai. 'Want van lawaai', zei hij, 'komt altijd méér lawaai. Omdat je het geluid steeds opnieuw moet overstemmen om nog te worden gehoord.' De dag na de verkiezing van Trump als president van Amerika zweefden ook mijn handen geregeld boven het toetsenbord om ergens op te reageren, maar iedereen ging zo tekeer dat ik het met een gevoel van laat maar achterwege liet. Een grote bek is immers niet alleen luid, hij duldt ook geen tegenspraak en wil het laatste woord.

Mij maakt het inmiddels niet zoveel meer uit wié de grote bek heeft: de schrille reaguurder, de zelfingenomen talkshowgast, de zogenaamd anti-elitaire elite, de politicus die zich - de dunne armpjes uit zijn hemdsmouwen gestoken - de nieuwe Obama waant, het is van hetzelfde laken een pak. Wie de grote bek succesvol toepast, wordt bevestigd in het idee dat de wereld om hem draait. Hij, of zij, wordt gek.

Omgekeerd kan een grote bek best eens gelijk hebben. Hij kan klein begonnen zijn, maar zijn gegroeid in een omgeving waarin hij niet werd gehoord, zaken niet werden opgelost of onvrede geen uitlaatklep kreeg. Even vaak ontstaat hij omdat een andere grote bek het podium al heeft of omdat de ongelukkige in kwestie, uit angst er anders niet bij te horen, denkt dat ie een grote bek moet hebben. In alle gevallen worden grote bekken groter en sterven kleinere geluiden weg. Dat is dubbele pech: zitten we wéér in de herrie en horen we niet wat er misschien óók toe doet.

De oplossing is simpel en zit vervat in de beste slogan die dagblad Trouw naar mijn smaak ooit heeft gehad: Trouw luistert. De krant van leuzen als Misschien wel de beste krant van Nederland en Durf te twijfelen riep ermee in herinnering hoe moeilijk echt luisteren is. Hoe vaak heb ik in managementteams niet gezien hoe interessante gasten beleefd en routineus werden aangehoord en daarna konden gaan fietsen. Of hoeveel Pavlov er zit in het reageren op de inbreng van medewerkers of het publiek. Been there, done that, we weten het allemaal wel.

Luisteren veronderstelt tweerichtingsverkeer en oprechte nieuwsgierigheid. Het vereist dat je soms letterlijk even zwijgt, je openstelt en er grootmoedig van uitgaat dat iemand je kan beïnvloeden. Want zo werkt het, zeker in de journalistiek. Voorbij je eigen vooronderstellingen zal altijd blijken dat het verhaal nét even anders is dan je had gedacht.

Altijd? Ja, altijd.

Ik hoop dat het tijdperk van de grote bek gauw weer is afgelopen. Echt, het leven is er te kort voor. Laat dat dan ook mijn nieuwjaarswens voor 2017 zijn: ik wens iedereen rust en ruimte. De grote bek is zó 2016. 

Wouter Bax is ondernemer in media en communicatie, gespecialiseerd in veranderingsprocessen. Hij werkt vanuit zijn bedrijf Bureau Good Work. Bax werkte eerder bij de NOS en was hoofdredacteur van NU.nl.