[column] De schreeuw om hulp van Van Moof

NRC infiltreerde in verzetsgroep Collectief de Rode Fiets, dat met tiewraps de Van Moof-fietsen onklaar maakt, het alarm ontketent, daarmee de buurt wakker houdt en zo aandacht vraagt voor verzet tegen laatkapitalisme. Ondertussen kan Het Parool er maar niet over ophouden en klom GeenStijl in de pen voor een duiding op meta-niveau.

Drietrapsraket
Er komt dan ook veel samen in dit dossier. De e-bikes zijn duidelijk niet voor iedereen weggelegd, maar wel in recordtijd een zichtbaar onderdeel geworden van het stedelijke behang. Tegelijkertijd rammelt er van alles aan de kwaliteit van de fietsen en beschikken ze over een militant anti-diefstalalarm. Dat maakt ze tot een makkelijk doelwit van projectie. En tot dankbaar subject voor een column over audio.
Het beruchte alarm bestaat uit een drietrapsraket. Een vriendelijk bedoelde waarschuwing bij de eerste aanraking, vergezeld van een gezellig oplichtend doodshoofd, een verontrustender geluid bij een aanhoudende poging en in het derde level verandert je fiets in een SOS-knipperende kerstboom.
Dat klinkt afschrikwekkend en dat is het ook, maar de haat die Van Moof hiervoor krijgt is fascinerend. Hoe kan een geluid, dat toch niets anders is dan een verzameling frequenties, zoveel woede oproepen?

Miniemste gemorrel
In de eerste plaats heb je als stadsbewoner natuurlijk niet om deze auditieve vervuiling gevraagd, tenzij je daadwerkelijk een Van Moof probeert te stelen natuurlijk of als je aan het protesteren bent tegen het laatkapitalisme. Daarnaast is het alarm veel te scherp afgesteld. Al bij het miniemste gemorrel aan het frame bijt de fiets van zich af. Daarmee claimt het merk zich brutaal een plek in de openbare ruimte, vergelijkbaar met hoe gentrificatie ongevraagd beslag kan leggen op een doodnormale volksbuurt. Op die manier triggert het alarmgeluid - ongewenst - een scala aan associaties. Associaties met een ontoegankelijke huizenmarkt, een stad die steeds duurder wordt en zich ontwikkelt tot een eenvormige culturele blob. Een onwelkome confrontatie met een schijnbaar frictieloze levensstijl, die voor de meeste Amsterdammers onbereikbaar is. Machteloosheid in geluid. Maar niet het type machteloosheid waar Van Moof de fietsendief mee wilde opzadelen, vermoed ik.

Zoogdier in nood
Tegelijkertijd is het alarm ook intrinsiek hinderlijk. Dat komt omdat het een non-lineair geluid is. Geluiden worden als niet-lineair geclassificeerd wanneer ze plotseling hard en onvoorspelbaar worden. Als je bijvoorbeeld zachtjes op een hoorn blaast, komt er een mooi geluid uit. Blaas je er iets harder op, dan worden die frequenties versterkt. Maar op een gegeven moment, als je teveel kracht zet, wordt het geluid onvoorspelbaar en gaat het vervormen. Het valt dan zogezegd buiten het lineaire - voorspelbare- bereik van het instrument.
Precies dat gebeurt als zoogdieren schreeuwen in nood. Ons brein heeft daar een natuurlijke aversie tegen en plaatst dit geluid direct in een negatief hoekje. Het spelen met dit soort sound-design is een beproefd middel in de bioscoop, maar in de openbare ruimte komt het gewoonweg onplezierig over. Zo bekeken weet het alarm van Van Moof niet alleen ongevraagd allerlei vervelende associaties op te wekken, het is ook nog eens een geluid dat we instinctief als ongemakkelijk bestempelen.
Nou heeft het merk momenteel wellicht grotere problemen en kun je op korte termijn niet zoveel doen aan al die negatieve associaties, maar een deel van het onlangs opgehaalde kapitaal besteden aan een minder hapgrage en vriendelijkere audio-experience zou een eerste stap kunnen zijn naar een mooier merk. En een minder opgefokt Amsterdam.