[interview] ADCN herontdekt kracht van print met bijzonder jaarboek

Het was een schok, ook voor niet-leden, zoals journalisten, vakmedia en creatieven uit andere disciplines toen de 'Annual' met bekroond ADCN-werk van de hand van Joris van Elk verscheen in 2017. Op dramatische wijze werden de bladzijden hierin steeds donkerder, waardoor de bekroningen amper tot niet meer zichtbaar raakten. De laatste pagina was pikzwart. Boodschap: we geloven niet meer in print en papier, alles wordt digitaal... dit was het dan met de jaarboeken. Toedeledokie! Later zou hier nog de vervreemdende afschaffing van de Nederlandse taal als reclame-ambacht ('craft') en als onderling communicatiemiddel in mailings en op awardshows overheen komen. Door tranentrekkend slecht boerenkool-Engels moesten we een beetje op het Cannes Festival lijken en niemand meer uitsluiten. Het omgekeerde was het geval.
Tegenwoordig zijn simultaanvertalingen met AI bovendien een fluitje van een cent en elke expat wil Nederlands leren. De nadruk op Engels kan dus overboord. Het jaarboekloze tijdperk was voor sommigen een tijdje leuk, maar het begon bij veel leden te knagen na verloop van tijd. Te veel creativiteit, beeld- en taalvaardigheid ging en gaat zo verloren.

Het goede terughalen
In de huidige moderniseringsslag heeft de -voluit- Art Directors Club Nederland nu een nieuw en authentiek eigen clubhuis gevonden aan een rafelrand van de stad; lijkt Nederlandse copy hergewaardeerd te worden; mag je zelfs weer in het Nederlands inzenden zoals Natuurhuisje en als klap op de vuurpijl verscheen er zojuist dat mooie nieuwe jaarboek vol hoogtepunten uit de ADCN geschiedenis, in deels Engels deels goed Nederlands. Gedrukt op papier dus. 'Ja, je ziet ook het vinyl terugkeren onder jongere generaties', reageert Adnight-oprichter Wybe Sallows tijdens de borrel na de boekvernissage, 'Wat kwaliteit heeft keert terug.'

Heel symbolisch is dan ook het lichtknopje in de rug van de boekkaft. 'Eenmaal aangezet kan het licht niet meer uit', zegt ADCN-directeur Denise Willigers bij de presentatie. Een mooie gedachte: van duisternis naar licht; voor de zich hernieuwende, wederopbouwende creatievenclub, die weer wint aan aantrekkingskracht.
(PvWK | ontwerp: ADCN leden / fotocredit kaft: Semuel Souhuwat / beeld boven: Krijn van Noordwijk)

INTERVIEW QUIRINE DOB OVER DE TOTSTANDKOMING VAN ANNUAL 24

Quirine Dob (foto) is verantwoordelijk voor zo’n beetje alles rondom de ADCN Awards en ADCN als merk, waaronder dus ook het jaarboek. Zij is begonnen als ontwerper voor de culturele sector en heeft daar aan prijswinnende boeken en grafische projecten mogen werken. Dat daar nu de terugkomst van het ADCN jaarboek bij komt, maakt de cirkel naar eigen zeggen weer mooi rond. 

Hoe ontstond het plan voor het boek?
'ADCN, dagelijks team en board, hebben besloten het boek in 2024 weer terug te brengen. De focus van ADCN is om meer de verbinding -het clubgevoel- binnen de creatieve industrie op te zoeken en daarbij het werk én de mensen achter het werk in de spotlight te zetten. Een gezicht geven aan het werk – dat gebeurt bij de Awards ceremonie op het podium. Maar, daar is natuurlijk maar een selecte groep aanwezig, met het boek willen we dat podium moment verlengen en vereeuwigen. Destijds is het boek gestopt omdat het werk niet tot zijn recht zou komen, maar dat is ook niet de hoofdzaak van het jaarboek. Wat het boek daadwerkelijk doet, is dat het op een toegankelijke manier werkt koppelt aan de makers.
        Dat ik zelf een achtergrond heb in boekontwerp en productie kwam in dit geval meer dan handig uit. Zo kon ik de projectbegeleiding en uitvoering van briefing tot DTP werk vanuit ADCN oppakken.'

Welke rol speelde Joris van Elk?
'Joris hebben we direct benaderd zodra de terugkomst van het boek definitief was, hij is toch een beetje het orakel van het ADCN jaarboek. We hebben hem eerst gevraagd of we FIN (het boek dat zwart werd, red.) omgekeerd mochten maken; van donker naar licht. Hij wilde een naar zijn idee beter plan pitchen aan ons, wat ook daadwerkelijk een beter idee bleek te zijn. Uiteindelijk is het nieuwe boek dan ook gebaseerd op dat ene betere idee: 50 jaargangen in een nieuw jaarboek.'

Wat is het doel en het idee van het boek?
'Deze 51e editie van het jaarboek is opgedeeld in 50 gelijke stukken van vijf pagina’s – iedere vijf pagina’s blader je naar een andere jaargang, beginnend in 1968 en eindigend in 2017. Pagina 1 t/m 5 zijn dus in de stijl van 1968, 6 t/m 10  in die van ‘69, enzovoort, enzovoort. Het bijzondere aan deze editie is dat we de oorspronkelijke makers van alle voorgaande jaargangen hebben gevraagd of zij de vijf pagina’s van ‘hun’ jaargang opnieuw willen maken. Waar dat niet mogelijk was, heeft een nieuwe generatie het stokje overgenomen. Dit jaarboek is dus letterlijk door alle lagen van de creatieve industrie gemaakt en gedragen.  
        Vooral van de nieuwe generatie makers hoorden we dat ze de oude ADCN boeken nog echt als inspiratiebron gebruiken, meer zelfs dan het online archief. Het doel is natuurlijk dat dit nieuwe boek – en de jaargangen die nog gaan komen – weer op ieder bureau ligt en wordt gebruikt als hét referentie stuk van het jaar waarin de top creatieven van het moment gevonden kunnen worden.' 


Voorbeeld van het binnenwerk

Kun je drie voorbeelden noemen van de executie die jou aanspreken?
'In 1975 hebben Arnold van Brakel & Rob Tania een waanzinnig mooie kranten-box gemaakt. Dat ontwerp zit zo goed in elkaar dat het vandaag de dag nog overeind staat. We hebben de indeling van de jaargangen in het nieuwe boek zo gemaakt dat de Grand Prix en Members Award op de 1975 pagina’s gepresenteerd wordt. Ontwerper Suuz de Leeuw heeft een vertaling van het 1975 ontwerp gemaakt, dat we hebben laten drukken op krantenpapier. In ieder boek zit een perfect passend krantje ter ere van de oude krantenbox én de Grand Prix.  
        Daarnaast kon bij de terugkomst van het boek Lukas van de Ven niet ontbreken. Een ander ADCN jaarboek orakel, maar hij had nog niet eerder meegewerkt aan een jaarboek. Hij heeft vijf pagina’s in de stijl van "het bloedboek" (1998, Anthon Beeke) gemaakt. Samen met fotograaf Jaap Vliegenthart heeft hij zich letterlijk in het bloed begeven om tot een visueel spectaculaire aankondiging van de finalisten te komen.

        Absoluut ook noemenswaardig zijn de pagina’s van Marcel Hartog en Jeroen van Zwam. Zij zijn met hun "eigen" 2011 pagina’s aan de slag gegaan en hebben geheel binnen hun thema het fotografie-jurypanel gevraagd voor wie/waarom ze in het vak zitten. Het resultaat is een innemende fotoserie van juryleden met oud mentoren, opa’s, ouders en idolen. Met onze verhuizing naar Parq Studios kwamen we nog tientallen ingelijste foto’s uit de oorspronkelijke serie uit 2011 tegen in onze opslag. Die zijn we door het jaar heen terug aan het geven aan de geportretteerden, maar er staan er nog een handvol te wachten op hun rechtmatige eigenaar – bij deze dus ook meteen de oproep aan degenen die hun portret nog niet hebben, wees welkom om deze op te komen halen.
        Drie voorbeelden is veel te weinig, er is zó veel te zien en ontdekken in dit boek. Wat ik wel nog stiekem vet vind, is dat de eerste dertien jaargangen allemaal zijn gemaakt door een nieuwe generatie makers, en allemaal vrouwen. Een schril contrast ten opzichte van de lijst oorspronkelijke makers.'


Rug van nieuwe annual (foto Semuel Souhuwat)

Mooi! Er zit een lichtknopje in, hoe is dat gefixt?
'Dat knopje had, op z’n zachtst gezegd, nogal wat voeten in de aarde. Het concept is bedacht door Diederick Hillenius en Hannah Mulder van Selmore, en geïnspireerd op het laatste boek ‘Fin’. In 2017 ging vrij letterlijk het licht uit; de pagina’s gingen van licht naar steeds donkerder bedrukking. Met dit nieuwe jaarboek gaat het licht juist weer aan, en het blijft ook aan. Het knopje zelf is een 3D-print die door de boekbinder in de rug vast is geïntegreerd. De omslag is als het ware de armatuur van de schakelaar en om de veelheid van het binnenwerk niet in de weg te zitten is er gekozen voor een super clean, witte afwerking.'

In welke taal zijn de teksten?
'In het Nederlands en Engels.'
 
Wat is de oplaag, hoe kunnen we het bestellen?
'Er zijn 200 boeken gedrukt; we hebben bewust de oplage laag gehouden en gewerkt met pre-orders om overproductie tegen te gaan. Er zijn nog enkele exemplaren beschikbaar (€75 per stuk) bestellen kan door simpelweg even te mailen naar adcn@adcn.nl.'

OK. Zijn jullie blij met het resultaat? Goede reacties?
'Heel! Ik denk dat we met dit boek en alle, ruim 60 makers een waardige herintroductie van het ADCN Jaarboek hebben neergezet. Tijdens de boekpresentatie afgelopen 11 december 2024 liepen hier dan ook alleen maar blije boek fans en stroomde de inbox de dag erna vol met complimenten.'


Voorbeeld van het binnenwerk (2)

Tenslotte, vernissage was in nieuwe clubhuis. Hoe bevalt dat? Komen hier meer ADCN-events?
'We zitten in Parq Studios, wat nog steeds actief is als fotografie studio en delen een kantoorruimte met de redactie van het platform/tijdschrift Numero. We hebben een open deurenbeleid; leden en vrienden van de club zijn altijd welkom voor een bakkie of om even in oude jaarboeken te komen kijken. Het afgelopen jaar hebben we hier al een succesvolle editie van ons nieuwe format "craft nights" georganiseerd en zijn zéker van plan om onder andere in samenwerking met onze "Agency Partners" meer te organiseren. Heb je zelf een goed idee, laat het ons vooral weten!'
(PvWK)


Voorbeeld van het binnenwerk (3)

KRIJN VAN NOORDWIJK OVER ZIJN BIJDRAGE AAN HET NIEUWE BOEK

'In de jaren '90 heb ik zo'n acht jaar in het bestuur gezeten van de Art Directors Club of the Netherlands (nu ADCN | Club for Creativity ). Het was een eer toen de club mij vroeg om het Jaarboek voor 1993 te ontwerpen. Mijn concept was simpel: neem de Lamp (de Nederlandse versie van de D&AD Pencil) mee op wereldreis en laat hem zien aan iedereen die we tegenkomen. Mijn goede vriend Yani maakte de geweldige foto's op vier continenten, in Afrika, India, Los Angeles, Egypte en meer. Deze krachtige beelden illustreerden de betrekkelijkheid van dit alles, wat natuurlijk het hoofdthema van het concept was. Of het nu de 10 Maasai-krijgers in Kenia waren of de 10 motoragenten in LA, de Sardu die in de rivier de Ganges stonden, ze keken allemaal verbaasd naar onze lamp, niet helemaal begrijpend welke waarde wij, in ons geliefde maar kleine Nederland, erop projecteerden.
Een paar weken geleden vroeg de ADCN me om het idee uit 1993 voor het Jaarboek 2024 nieuw leven in te blazen. Ik vroeg of er budget was om weer de wereld rond te reizen, maar dat was er niet. Ook was de ruimte in het boek beperkt, dus een serie was niet haalbaar. In plaats daarvan besloot ik om slechts één spread op te nemen. De tijden zijn sinds 1993 nogal veranderd. Ik had niet de behoefte om de Lamp in de handen van weer een andere stam te tonen, zoals we toen deden. Ik wilde eerder trouw blijven aan het oorspronkelijke concept, maar iets presenteren dat meer geschikt is voor vandaag, meer geschikt voor de tijd waarin we nu leven.
Dit is dus de openingsspread voor de sectie 'Finalisten'. Met speciale dank aan mijn collega-vriend Arthur Mebius, die hielp om de scène te visualiseren met behulp van AI. Klein detail: ik heb de originele lamp uit 1993 gebruikt voor de afbeelding.'