[column] Over omvorming en ver-Chinezing

Ik weet niet of u ooit opvalt, maar als het aan een Westerse journalist is toegestaan een enkele ‘vox pop’-vraag te stellen aan een voorbijganger in bijvoorbeeld Moskou, dan valt me niet alleen de timiditeit van deze mensen op, maar ook het feit dat ze bijna altijd Westerse merkkleding dragen. Dan vraagt NOS-correspondent Iris de Graaf wat de toevallige passant van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne vindt en de schichtig kijkende Moskoviet antwoordt, dat het Russische leger op de goede weg is en de Oekraïense nazi’s zonder twijfel zal verslaan. En dat, als het dan toch wat tegenzit, dit allemaal de schuld is van het vijandige Westen. De geïnterviewde doet dat dan gekleed in een dons-jack van Adidas en met een pet – met het New York Yankees-logo – op het hoofd. Alleen de beker koffie is niet meer van het merk Amerikaanse merk Starbucks, maar van het Russische Stars Coffee, waarvan het logo sprekend op dat van het Amerikaanse origineel lijkt.

Run
Na decennialang onder de merkloze voortuitgang van het communisme te hebben geleefd, barstte er in de voormalige Sovjet-Unie in de jaren negentig van de vorige eeuw een run op Westerse merken los. Met de aanschaf van deze merken kon eindelijk afscheid genomen worden van de inferieure kwaliteit, die synoniem stond voor elk Sovjet-product. De snel rijk wordende Russen vielen massaal voor luxe merken als Prada, Louis Vuitton, Cartier en Rolex, voor de auto’s van BMW en Mercedes en de elektronica van Apple en Samsung. Maar ook massamerken als Coca-Cola en McDonald’s, Lego, H&M en Ikea breidden hun positie op de Russische markt in hoog tempo uit om daar in 2022 weer – gedwongen – vanaf te vertrekken. En dat is Poetin, met diens imperiale plannen en agressieve acties, vollédig aan te rekenen. 

Omvorming
Het vertrek van al die Westerlingen heeft in Rusland geleid tot twee opmerkelijke reacties en gevolgen: omvorming en ver-Chinezing. Onder omvorming wordt feitelijk het volledig klonen van Westerse merken verstaan op zo’n manier, dat de Russische ‘copy cat’ zoveel mogelijk op het Westerse origineel lijkt. Dit kan in Rusland relatief gemakkelijk. De bescherming van intellectuele eigendomsrechten en merken, zoals wij die in het Westen kennen, is in Rusland weinig ontwikkeld. Daarnaast heeft capo Poetin, die lak heeft aan alles wat Westers is, zelfs een wet uitgevaardigd, die toelaat dat bedrijven uit ‘onvriendelijke staten’ en die Rusland verlaten, geconfisqueerd en genationaliseerd kunnen worden. De inbeslagnames gelden als een compensatie of vergelding voor de economische sancties van het Westen.

Ver-Chinezing
Bij het gedwongen vertrek van de Westerse merken uit Rusland spinnen de Chinezen garen. Van het vacuüm, dat daardoor ontstond, hebben de Chinezen dankbaar en agressief gebruik gemaakt, waarbij de Russen feitelijk geen kant op kunnen. Per slot van rekening moeten de Westerse economische sancties toch op de een of andere manier en door iemand ondervangen worden. In ruil voor Russische olie en gas, krijgt China op de Russische markt vrij spel, waar bijvoorbeeld de Chinese auto-industrie inmiddels sterk van profiteert.

Onbetrouwbaar
Hoe het nu verder moet met een zich omvormend en ver-Chinezend Rusland? De tijd zal het leren. Zeker is, dat Rusland voor lange tijd – zeker voor Westerse bedrijven – als zeer onbetrouwbaar zal worden gezien. Of zoals Jan Wouters, professor Internationaal Recht aan de universiteit van Leuven, het stelt: 'het land glijdt af naar de status van Noord-Korea.'

Charles​ Borremans
Lead Communications iO