[column] Wat is nog de echte waarheid?

Waarschuwing vooraf: mijn insteek is gebaseerd op de bedreigingen en dan specifiek op de rol van communicatie en media in relatie tot de waarheid…

Als die al bestaat natuurlijk. Want, wat is de waarheid? De Romeinse keizer Marcus Aurelius zou ooit gezegd hebben: ‘Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid.’ Talloze grote filosofen hebben nagedacht over deze vraag. Aristoteles was bijvoorbeeld een van de eersten die de correspondentietheorie van waarheid formuleerden: waar is wat overeenstemt met de werkelijkheid. Veel later verrijkte Immanuel Kant deze theorie door te stellen dat de werkelijkheid een samenspel is tussen de wereld om ons heen én wat ons denken daarmee doet. In lijn met Friedrich Nietzsche: ‘Er zijn geen feiten, slechts interpretaties.’ Waarheid is dus steeds meer een menselijke constructie geworden.

Dit was ook te lezen in september 2023 in De Correspondent: ‘Waarheid, zou je kunnen zeggen, is de bril waardoor een samenleving naar de wereld kijkt.’ Hier ligt natuurlijk ook precies het gevaar op de loer. Want door ieders eigen perspectief bestaan er evenzoveel versies van de werkelijkheid en zijn we volgens sommigen in een zogenaamde ‘post-truth’ samenleving terecht gekomen. We herinneren ons nog wel de geweldige frase ‘alternative facts’ namens het Witte Huis betreffende de hoeveelheid mensen die naar de inauguratie van Donald Trump zouden zijn gekomen…

Kunnen we er dan nog wel van uitgaan dat wat we zien, lezen, horen echt is? En niet gefabriceerd of gemanipuleerd met behulp van KI?

Terwijl we als mens, juist in onzekere tijden in een steeds complexer wordende wereld, zoveel behoefte hebben aan duiding, aan zekerheid, aan controle. Op zoek naar die zekerheid maken wij denkfouten en zijn we gevoelig voor manipulatie.

Hier ligt dus een grote verantwoordelijkheid voor iedereen die menselijk gedrag probeert te beïnvloeden, waarbij mijn focus hier ligt bij ons vakgebied van marketing, communicatie en media. Wij maken sinds jaar en dag immers handig gebruik van diverse mechanismen uit de gedragswetenschappen om te profiteren van het feilbare brein van onze doelgroepen. Mits dat op ethische wijze gebeurt, is dat aanvaardbaar. Nu zullen we echter de verleiding moeten weerstaan om die grens over te gaan met het inzetten en gebruiken van KI.

Eerlijk gezegd maak ik me daar wel zorgen over.

Het lijkt of we met z’n allen weer als een kip zonder kop achter de nieuwste hype aanhollen zonder enig moreel kompas en ons vooral richten op wat met KI allemaal mogelijk is: ‘efficiency!’.

Terwijl we ons natuurlijk wel terdege beseffen wat een gamechanger deze technologische ontwikkeling is, inclusief een ‘donkere’ keerzijde. De waarschuwingen hierover mogen we simpelweg niet negeren. We zullen met elkaar, als industrie, die nieuwe wereld moeten verbeelden zodat de technologie dienend blijft.

Voor de duidelijkheid: ik pleit hier dus niet voor het totaal niet gebruiken van de technologie. Integendeel. Maar wel voor bijvoorbeeld het transparant communiceren als er gebruik van is gemaakt. Gelukkig is er binnen WPP, GroupM en Mindshare veel aandacht voor en zijn de gewenste gedragingen beschreven in ‘code of conducts’. Ook richting onze klanten pakken wij onze verantwoordelijkheid in de vorm van kennisopbouw en kennisdeling. De industrie en haar brancheverenigingen kunnen daarnaast nog veel meer doen, zoals een bijdrage leveren aan onderwijspakketten met betrekking tot mediawijsheid.

Of wat te denken aan het verder ontwikkelen van ‘watermarking’. Een technologie met potentie, maar waar nog veel te verbeteren valt. Wat mijns inziens ook tot de verantwoordelijkheid hoort van onze industrie, is om mensen te stimuleren om vaker van een URL naar een IRL beleving te wisselen. Achter dat scherm vandaan en dingen samen meemaken en waarnemen in de ‘echte’ wereld. Want is wat we dan zien en horen immers niet de echte waarheid?