Snapchat veroorzaakt psychische stoornis

Technologie die voorheen alleen door professionals gebruikt werd om modellen, acteurs en popsterren er zo perfect mogelijk uit te laten zien in tijdschriften en advertenties, is nu in de handen van amateurs terecht gekomen. Niet langer hoeft de massa beroemdheden te verafgoden, iedereen heeft nu de mogelijkheid om zijn eigen idool te worden.

Alarmerende trend

Niet verwonderlijk dat patiënten niet langer foto's van beroemdheden - waarop ze zelf willen lijken - meenemen naar de plastische chirurg, maar dat ze nu op komen draven met hun geperfectioneerde selfies. ‘Een alarmerende trend’, zo schrijven drie artsen in een artikel voor het vaktijdschrift Journal of the American Medical Association's Facial Plastic Surgery.

De artsen betogen dat onze perceptie van schoonheid aan het veranderen is. De alomtegenwoordigheid van gefilterde beelden verstoort het zelfbeeld en het zelfrespect van het individu dermate ernstig, dat het zelfs een stoornis van de eigen lichaamsbeleving kan veroorzaken. Body Dysmorphic Disorder (BDD) of Snapchat Dysmorphia noemen de artsen het. ‘Deze speciale foto’s (ofwel selfies) zorgen voor een onhaalbaar uiterlijk en laten de grens tussen de werkelijkheid en fantasie verdwijnen’, laten de artsen weten.

Uit eerder onderzoek blijkt dat pubermeisjes die regelmatig selfies via sociale media delen, in vergelijking met degenen die dat niet doen, significant meer ontevreden zijn over de vorm en het gewicht van hun lichaam, slechter eten en het dunne ideaal internaliseren. Bovendien blijkt dat wanneer deze gemanipuleerde selfies in sociale media hoog worden gewaardeerd, de lichaamsontevredenheid van de makers van deze zelfbeelden niet afneemt, maar juist toeneemt. Het voortdurend op zoek gaan naar online bevestiging en de ontevredenheid over het eigen lichaam gaan klaarblijkelijk hand in hand samen.

Hypertronie, hyperrealiteit

In een tweet plaatst de Nederlandse filosoof Hans Schnitzler en auteur van het boekje 'Kleine filosofie van de digitale onthouding' (2017) de volgende opmerking: ‘Wanneer het Snapchat-gezicht geen afspiegeling meer is van het leven, maar het leven een afspiegeling wordt van het Snapchat-gezicht’. Een ‘hypertronie’ noemt hij het, hetgeen een verwijzing is naar het werk van de Franse filosoof Jean Baudrillard. Deze beargumenteert in zijn boek 'Simulcra and Simulation' (1981) dat de mens het contact met de echte wereld verloren heeft, omdat technologie en media onze perceptie van de realiteit en de door de beeldcultuur gecreëerde illusie van de werkelijkheid doen samensmelten. ‘Hyperrealiteit’ noemt Baudrillard dit met een mooi woord.

In het tijdperk van de massamedia wordt onze perceptie van de wereld indirect via allerlei simulacra, zoals symbolen, tekens, foto's, video's, schilderijen etcetera, gevormd in plaats van door eigen observaties en ervaringen. Omdat een simulacrum een kopie is zonder origineel, is het dus niet meer te herleiden naar iets echts. 

Kopie verdringt origineel

Het directe gevolg van Instagram en Snapchat-filters is dat we een cultuur gecreëerd hebben, waarin de kopie belangrijker en populairder is dan het origineel, hetgeen nu dus resulteert in een nieuwe psychische stoornis. Het echte leven vormt zich zo steeds meer naar onze collectief gedeelde fantasie. Vraag is of dit droombeeld niet doorgeslagen is in een waanbeeld en kunnen we dit beeld nog sturen of niet?

Bronnen:

• Rajanala S, Maymone MBC, Vashi NA. Selfies—Living in the Era of Filtered Photographs. JAMA Facial Plast Surg. Published online August 02, 2018.
• McLean SA, Paxton SJ, Wertheim EH, Masters J. Photoshopping the selfie: self photo editing and photo investment are associated with body dissatisfaction in adolescent girls. Int J Eat Disord. 2015;48(8):1132-1140.

Dit artikel maakt onderdeel van mijn nieuwe onderzoek: 'Echt nep - van virtuele beroemdheden naar digitale mensen'. Een onderzoek dat kijkt naar wat er na chatbots komt. Gratis downloaden kan hier.