De kern van Piet

Het overkoepelende inzicht is dat Sinterklaas in de kern een traditie is. Wil je dat de partijen bij elkaar komen, dan moeten we begrijpen wat dat betekent. Een traditie is een afspraak binnen een groep om op een rituele manier een belangrijke gebeurtenis of datum te vieren. Als de groep verandert, dan veranderen haar tradities mee.

Voorbeelden te over. Allerheiligen uit Mexico is Halloween geworden in Amerika. En komt naar Nederland. De datum van Koningsdag verandert om de zoveel decennia. De Chinezen hebben een ander Nieuwjaar dan wij. Vuurwerk is in ons land belangrijk rondom de jaarwisseling. Ergens anders steken ze het af rondom Independence Day of Quatorze Juillet. En de ‘mistletoe’ wordt in Ierland alleen bij Oud & Nieuw gebruikt.

Heidens feest

Kerstmis was ooit een heidens feest welke de Romeinen overnamen en er een saus van Christendom aan toevoegden. Men was bang dat ze anders de barbaarse stammen zouden beledigen. Later zou Coca-Cola een Sint-variant introduceren (de Kerstman) en deze koppelen aan de datum van de geboorte van Jesus Christus. Welke zelf overigens ook is veranderd (hij werd eigenlijk in de lente geboren).

Om een anonieme quote over tradities te gebruiken: ‘We’re all a little weird’.  Zo ook Sinterklaas. In de Noordwest Europese landen heeft de Sint allerlei verschillende uitingsvormen en variëren de data begin december. De meest opvallende is Krampus in Oostenrijk. Daar gebruiken ze geen Zwarte Pieten maar echte demonen als helpers. Een kind kijkt wel uit om stout te zijn aldaar.

Slavernij-verleden

In Nederland werden de helpers vroeger gekoppeld aan de zwarte huidskleur, vanwege ons slavernij-verleden. Dat gegeven veranderde in de loop van de tijd, waarbij Zwarte Piet een onschuldig bedoelde helper werd die toevallig zwart was. De betekenis veranderde maar de kleur niet. Kinderen zagen Zwarte Piet daarom niet meer in termen van ras maar als een aparte entiteit.

Dat is echter nu wéér veranderd. Omdat de samenstelling van onze samenleving gekleurder is geworden (lees: de groep is veranderd), is de ‘ras’-betekenis weer terug gekomen. Kortom, een deel van onze bevolking associeert het nu weer met slavernij. En beschuldigt nu een ander deel – die zich van geen kwaad bewust is – van racisme.

Daar kun je voor of tegen zijn. Maar hou je vast: in de kern maakt dat niet uit. Je krijgt met de roe: jouw mening is volstrekt irrelevant. Het enige dat relevant blijft is het feit dat het een traditie is. En omdat samenlevingen veranderen, veranderen tradities ook mee. Als ze dat niet doen, dan verdwijnen ze. Dat is geen discussie, maar een fact of life.

Associatie met ras

Het is Morgan Freeman zelf die ons al decennialang vertelt dat als je ergens aandacht aan besteed, het groeit. Als je dus aandacht besteedt aan de associatie met ras, dan groeit die associatie. Hijzelf is daar groot tegenstander van en weigert pertinent vragen over ras te beantwoorden. En het werkt. Zwart en wit houdt van hem gelijk.

De weg hieruit is dus de associatie 'ras' weg te nemen. De concessie aan de ‘zwarte’ kant: stop met blanke mensen voor racist uit te maken. Niemand van hen is namelijk opgegroeid met die associatie. Dat is geen mening maar een feit. En de concessie aan de ‘witte’ kant? Het wordt een Roet Piet. Dan is de ras-associatie er ook af. Bovendien is hij volstrekt logisch. Ze komen toch door de schoorsteen? Basta.

Tenslotte moet het mij van het hart dat ik geen van beide partijen erg respecteer. Sterker nog, ik kijk snoeihard op jullie neer. Beide kanten hebben iets uitvergroot zonder de wil om een concessie te doen. Het is te zien in al jullie ogen in al die tv programma’s: jullie genieten stiekem van deze raciale tegenstelling.

Met andere woorden: het racisme komt van beide kanten. Jullie zijn degenen die er aandacht aan geven en het laten groeien. Dat lijkt me een jaarlijkse traditie welke per direct moet verdwijnen. Zonodig met een enkeltje Spanje.    

Rogier van Kralingen is founder van The Whole Story en schrijver van The Outerweb – En de Vrouwen tegen de Robots.