[column] Proef de mythe

‘Made You Look: A True Story About Fake Art’. Deze Netflix-documentaire uit 2020 neemt de kijker mee in de wereld van een van de grootste kunstfraudes ooit. Met in de hoofdrol valse schilderijen van beroemde kunstenaars als Rothko, Motherwell en Pollock. Uiteindelijk bleken die geschilderd te zijn door een geniale meestervervalser van Chinese komaf: voormalig wiskundeleraar Pei-Shen Qian. De onthutsende documentaire begint midden jaren negentig in de kunstgalerie van Knoedler & Co. in New York. Deze kunstgalerie mocht zich rekenen tot een van de oudste en meest prestigieuze galeries van de Verenigde Staten. Het had ook de clientèle, die daarbij hoorde: superrijke nouveau riche, hebzuchtig en totaal geobsedeerd door – superdure! – kunst. Kunst, waarmee je je als bezitter kan onderscheiden van al die andere extreemvermogenden: ‘aftroefkunst’! Dat die obsessieve bezitsdrang kopers én verkopers blind maakt als het gaat om de echtheid van de kunstwerken, wordt in de documentaire pijnlijk zichtbaar. Via Knoedler & Co. is er voor zo’n 60 miljoen dollar aan valse schilderijen op de markt gebracht. De galerie is deze schanddaad nooit meer te boven gekomen en heeft in 2011 – na 165 jaar – haar deuren definitief moeten sluiten.

Flutwijn
Vier jaar voordat ‘Made You Look’ te zien was, verscheen de documentaire ‘Sour Grapes’. Dit keer ging het niet om vervalste kunstwerken, maar om wijn. “Wijn is kunst. Als je die wijn dan opdrinkt, gaat die kunst deel van je uitmaken”, stelde de regisseur van ‘Sour Grapes’. En als je wijn als kunst ziet, dan kun je die ook vervalsen. En dat doet de hoofdpersoon van de documentaire, de Indonesische meesterwijnvervalser Rudy Kurniawan. Ook hier bestaat de doelgroep uit hebzuchtigen. De rijken der aarde, die wijn gebruiken als handel of om te verzamelen. Zoals de Amerikaanse miljardair en wijnverzamelaar Bill Koch, die voor een bedrag van ruim twee miljoen dollar 200 flessen van Rudy’s wijn kocht. 10.000 euro voor een fles regelrechte flutwijn. Het heeft iets lachwekkends.

Namaakwijn
Wijnfraude. Het is van alle tijden. In mei van dit jaar werd een Chinese fraudeur opgepakt, wegens het produceren van dure namaakwijn, afgevuld in flessen, die voorzien waren van etiketten van Chateau Pétrus, Chateau Lafite Rothschild of andere exclusieve wijnen uit de Pomerol-regio. Deze maand (‘wijnmaand’ oktober) werd bekend, dat een Italiaanse criminele bende wijn verkocht als zeer exclusieve Franse wijnen. Tot 15.000 euro de fles, waarmee in totaal zo’n twee miljoen euro is verdiend. Ook hier vervalsten de criminelen etiketten van gerenommeerde Franse wijndomeinen.

Etiket
‘Etiketten, oude flessen en kurken. De fraudeurs gaan zo professioneel te werk, dat zelfs de wijngaarden vaak niet meer in staat zijn om een vervalsing te herkennen’, viel in het Algemeen Dagblad te lezen. ‘Omdat sommige kopers de wijn vervolgens jarenlang bewaren, komen ze er mogelijk nooit achter, dat de fles vervalst is’. Het gaat dus om de perfecte presentatie door de creatie van de perfecte fles: glas, kurk, was en lood én… het etiket. De Vlaamse wijnschrijver Bruno Vanspauwen had het over ‘de macht van het wijnetiket’ toen hij schreef, dat ‘… mensen zeer worden beïnvloed door etiketten op de fles, niet alleen in hun aankoopbedrag, maar ook in hun beoordeling van de wijn’. Volgens Vanspauwen ‘kan het etiket op een wijnfles ons oordeel over de inhoud van die fles diepgaand beïnvloeden’.

‘Mensen proeven de mythe, eerder dan de wijn’.

Charles Borremans
Lead Communications iO

foto:  Ales Maze / Unsplash